Kalkulator ISKRA 111.

Iskra 111

Искра 111 (Iskra 111) to radziecki kalkulator produkowany od 1972 roku, jednak konstrukcyjnie przypomina kalkulatory produkowane 10 lat wcześniej na zachodzie Europy i w USA. Maszyna zbudowana jest bez użycia elementów o dużej skali integracji, które były już często wykorzystywane. Należy też przypomnieć, że rok wcześniej pojawił się na rynku pierwszy układ nazywany "calculator on a chip", dzięki któremu wielkość kalkulatorów biurkowych radykalnie się zmniejszyła. Ale to inna historia … Charakterystyczną cechą jest też zastosowanie lamp nixie, które w latach 70. na zachodzie wychodziły już z użycia. Najciekawszym elementem jest jednak pamięć zastosowana w tej maszynie liczącej. Jest to pamięć akustyczna z linią opóźniającą i to rozwiązanie powoduje, że kalkulator jest ciekawym egzemplarzem dla kolekcjonerów.

Pamięci akustyczne z linią opóźniającą stosowane były w pierwszych maszynach liczących od lat 50. ubiegłego wieku. W pierwszych rozwiązaniach stosowana była tzw. pamięć rtęciowa zastąpiona później tak jak w tym urządzeniu drutem ze stopów niklu. Pamięci rtęciowe stosowane były m.in. w pierwszych polskich komputerach EMAL z 1953 roku i XYZ z 1958 roku.

Działanie zastosowanej w tym kalkulatorze pamięci polega na wprowadzaniu z jednej strony drutu, za pomocą przetwornika, bitów w postaci sygnałów akustycznych. Impulsy akustyczne przemieszczają się na drugi koniec drutu gdzie są zamieniane z powrotem, za pomocą innego przetwornika, na sygnał elektryczny. Sygnał elektryczny wraca na początek drutu gdzie ponownie zamieniany jest w przetworniku na sygnał akustyczny i wprowadzany do drutu. W ten sposób informacja krąży w układzie tak długo póki dostarczany jest prąd. Prędkość rozchodzenia się impulsów w drucie jest o parę rzędów wielkości mniejsza niż prędkość przemieszczania się ładunków elektrycznych w przewodniku. Na drucie powstaje w ten sposób opóźnienie, które umożliwia wprowadzanie do niego wielu bitów zanim pierwszy pojawi się na jego drugim końcu. Drut można porównać do rejestru przesuwnego lub do kolejki FIFO. Pojemność tego typu pamięci zależy od:

Przetworniki wprowadzające impulsy do drutu działają wykorzystując zjawisko magnetostrykcji, czyli zjawisko polegające na powstawaniu odkształceń pod wpływem pola magnetycznego. Najczęściej Przetwornik linii opozniajacejstosowanym materiałem do budowy przetworników był nikiel. Dwa podłączone do drutu paski niklu umieszczone w cewkach, które generują impulsy w przeciwnych kierunkach, powodują skrętne odkształcenie się drutu. Po drugiej stronie drutu znajduje się podobny przetwornik, który tłumaczy skrętne impulsy drutu na sygnał elektryczny.

Działanie linii opóźniającej przedstawione za pomocą bramek logicznych widoczne jest na schemacie poniżej.

Schemat linii opozniajacej

A tak wygląda kalkulator ze zdjętą obudową. Pod klawiaturą widać skrzyneczkę w której umieszczona jest pamięć. Obok zdjęcie wnętrza skrzyneczki na którym widać pętlę drutu tworzącą linię opóźniającą.
Iskra 111 inside Delay line memory

W późniejszych okresach produkcji i w kolejnych wersjach np. ISKRA 111M zrezygnowano z tego typu pamięci na rzecz układów scalonych. Kalkulatory ISKRA z początku lat 70. to prawdopodobnie ostatnie maszyny liczące, w których stosowano pamięć akustyczną.

Olek Kwaśniewski

Jeżeli posiadasz jakieś stare kalkulatory lub inny sprzęt elektroniczny,
który nie jest Ci potrzebny, napisz do mnie, pomogę Ci się go pozbyć :).

Comments

Komentarze do “Kalkulator ISKRA 111.”

  1. Michal_Blady on 27 sie 2008 23:42

    Piękne urządzenie i właśnie stałem się jego posiadaczem. Niestety mój kalkulator nie działa.
    Jeżeli ma pan schemat tego urządzenia to bardzo bym prosił o jego udostępnienie. Ułatwiłoby mi to jego naprawę.

  2. Olek Kwaśniewski on 28 sie 2008 20:23

    Niestety nie mam schematu. Jakie są objawy? Jeżeli całkowicie nie daje się uruchomić to może tylko zasilanie?

  3. Kajetan on 18 kwi 2009 19:10

    Świetny artykuł, od pewnego czasu interesuje się tego typu sprzętem, bardzo pomocny . PozDro

  4. Łukasz on 25 mar 2010 12:14

    Dostałem dwa takie kalkulatory z prośbą o ich utylizację. Szkoda niszczyć, może komuś się przyda?

  5. Jan Kowalski on 18 maj 2010 11:25

    Ten artykuł zawiera informacje które szukałem.

  6. Maciek on 21 paź 2011 11:51

    Jeśli nie zostały zutylizowane lub już podarowane, chętnie wezmę jeden z nich :-)

  7. FAUST on 19 lut 2012 18:22

    Z zainteresowaniem przeczytałem ten artykuł, tylko dlatego iż takowy posiadam , nawet częściowo na chodzie , tzn. wyświetlacz świeci, można wprowadzać pojedyncze cyfry i dalej już ani, ani .
    Jaką to ma wartość np. złomu ( jakie metale ?) czy kolekcjonerską ?

    pozdrawiam

    f

  8. TOL on 26 lut 2014 9:44

    Witam, mam taki kalkulator na sprzedaż działa i jest w dobrym stanie

  9. nicholas on 24 lip 2014 13:03

    hi i too have calculator in need of circuit board or two,if anyone has a iskra 111 (without delay line memory) that thay can part with i would be interested,seems the first circuit board has been badly repaired from previous owner,best regards nicholas

  10. kuran17 on 31 paź 2014 20:13

    witam, jesli ktoś z was jest w posiadaniu takieko kalkulatora (moze byc niesprawny) proszę o kontakt na kuran17@elektroda.net

  11. EdWin on 29 gru 2018 21:46

    Opisana przez Ciebie pamięć akustyczna nie jest jedyną, która się znajduje w tym urządzeniu i działa na zasadzie opóźnienia. Na pierwszym module (najbardziej z prawej) znajdują się dwie duże brązowe kostki oznaczone "ЛЗТ-1,0-1200". To linie opóźniające LC, przypuszczalnie używane do przechowywania wartości wyświetlanych cyfr.

  12. Krzysztof on 14 lut 2019 9:27

    Witam. Właśnie otrzymałem paczkę z tym kalkulatorem.
    Uruchomiłem go i sprawdziłem. Wszystko chodzi super, ale po 30 minutach pracy padł bezpiecznik topikowy.
    Ściągam teraz zapasowe bezpieczniki i będę testował dalej tą piekielną maszynę.
    Mam nadzieję, że odpali i było to tylko spowodowane starością bezpiecznika. Bo inaczej trzeba by sięgnąć do wnętrzności maszyny :-)

  13. portfolios on 14 mar 2023 18:28

    portfolios…

    Kalkulator ISKRA 111. | Olek Kwaśniewski…

Skomentuj




49 SQL queries done. Page generation took 0,345 seconds.